به گزارش اداره‌کل روابط عمومی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، کتابخانه‌های عمومی همواره با چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، از جمله جنگ‌ها، دوران جنگ سرد، پاندمی کووید-۱۹ و پیشرفت‌های فناوری اطلاعات، روبرو بوده‌اند. با این وجود، نقش آن‌ها در جامعه فراتر از گذشته است. بر اساس بیانیه ایفلا-یونسکو (۲۰۲۲)، کتابخانه‌های عمومی نه‌تنها موتور محرک آموزش، فرهنگ، فراگیری و اطلاعات هستند، بلکه عاملی کلیدی برای توسعه پایدار، آرامش فردی و آسایش معنوی جامعه به‌شمار می‌روند. این نقش مهم با حمایت دولت‌های ملی و محلی محقق می‌شود.

با وجود گسترش کتابخانه‌های دیجیتالی و مجازی، کتابخانه‌های فیزیکی همچنان پویا هستند و مردم به شیوه‌های جدیدی از آن‌ها استفاده می‌کنند. کتابخانه‌های عمومی در ایران نیز مانند سایر نقاط جهان در حال تغییر و تحول‌اند. با اینکه اقداماتی مانند بازطراحی فضاها (مانند ساختکده‌ها و سالن‌های مطالعه VIP ) و ارائه خدمات وب‌محور انجام شده است، اما به‌نظر می‌رسد این تغییرات از یک چهارچوب نظری یا مدل مفهومی یکپارچه پیروی نمی‌کنند. این وضعیت، لزوم یک سیاستگذاری ملی برای بازاندیشی در اهداف، رسالت‌ها و بازطراحی خدمات کتابخانه‌ای در ایران را آشکار می‌کند.

در همین راستا، با بهره‌گیری از مدل چهارفضا، طرح کتابخانه عمومی نسل چهار تدوین شده است. این مدل، به جای تمرکز صرف بر مجموعه‌های فیزیکی، کتابخانه را به فضایی فعال برای تجربه، الهام‌بخشی، یادگیری و تعامل تبدیل می‌کند. انعطاف‌پذیری و نیازمحور بودن از مزایای کلیدی این مدل است.

متن کامل این مقاله به قلم رحمان ابراهیمی؛ دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی را از اینجا دریافت کرده و بخوانید.